Chỉ số giá tiêu dùng (CPI) là chỉ tiêu được sử dụng phổ biến nhất để phản ánh mức giá. Để tính toán CPI sẽ bắt đầu bằng việc thu thập số liệu về giá cả của hàng ngàn hàng hóa và dịch vụ. Cũng giống như GDP chuyển số lượng của nhiều hàng hóa và dịch vụ thành một con số duy nhất phản ánh giá trị của tổng sản lượng, CPI chuyển giá cả của nhiều hàng hóa và dịch vụ thành một chỉ số duy nhất phản ánh mức giá chung.
Bảng chỉ số gia tiêu dùng các nước trên thế giới
Các nhà kinh tế phải tổng hợp nhiều loại giá cả trong nền kinh tế như thế nào để có được một chỉ số duy nhất phản ánh chính xác mức giá?
Họ có thể làm theo cách đơn giản là tính số bình quân của tất cả các loại giá cả. Nhưng phương pháp này coi tất cả hàng hóa và dịch vụ như nhau. Vì mọi người tiêu dùng nhiều thịt gà hơn trứng cá, cho nên trong CPI, giá thịt gà phải có tầm quan trọng lớn hơn so với giá trứng cá. Các cơ quan chức năng sẽ xác định quyền số cho các mặt hàng này bằng cách tính toán giá cả của một giỏ hàng hóa và dịch vụ mà một người tiêu dùng đại diện mua. CPI là giá của giỏ hàng hóa và dịch vụ này so với giá của giỏ hàng hóa và dịch vụ như thế trong một năm cơ sở nào đó.
Ví dụ, nếu người tiêu dùng đại diện mua 5 quả táo và 2 quả cam một tháng, thì điều này có nghĩa là giỏ hàng hóa bao gồm 5 quả táo và 2 quả cam. CPI bằng:
CPI = [(5 * giá táo hiện hành) + (2 * giá cam hiện hành)] / [(5 * giá táo 2010) + (2 * giá cam 2010)]
Năm 2010 là năm cơ sở của CPI này. Chỉ số tính được cho chúng ta biết rằng hiện giờ để mua 5 quả táo và 2 quả cam, chúng ta bỏ ra số tiền bằng bao nhiêu lần nếu so với số tiền phải bỏ ra để mua một giỏ hoa quả như thế vào năm 2010.
Chỉ số giá tiêu dùng là một chỉ số được theo dõi chặt chẽ nhất, nhưng nó không phải là chỉ số duy nhất thuộc loại này. Một chỉ số khác là chỉ số giá bán buôn, phản ánh giá của một giỏ hàng hóa và dịch vụ điển hình được doanh nghiệp, chứ không phải người tiêu dùng mua. Ngoài những chỉ số giá chung này, các nhà thống kê còn tính các chỉ số cho một số loại hàng hóa và dịch vụ như thực phẩm, nhà ở và điện.